تعریف ارزش خالص دارایی (NAV)
ارزش خالص دارایی (Net Asset Value) یا به اختصار NAV ارزش خالص یک واحد تجاری را نشان میدهد و به عنوان ارزش کل داراییهای آن واحد منهای ارزش کل بدهیهای آن محاسبه میشود.
این شاخص معیاری استانداردشده به حساب می آید که میتوان از آن بهمنظور انجام مقایسه عملکرد شرکتها و صندوقهای سرمایهگذاری استفاده کرد. بهعبارتدیگر ارزش داراییهای خالص, شاخصی در بورس اوراق بهادار است که برای ارزشیابی و برآورد ارزش ذاتی داراییهای شرکتها و صندوقهای سرمایهگذاری, استفاده میشود.
استفاده از NAV در شرکتهای سرمایهگذاری
اصطلاح NAV در رابطه با ارزشگذاری و قیمتگذاری صندوقهای سرمایه گذاری محبوبیت بیشتری دارد که با تقسیم اختلاف بین داراییها و بدهیها بر تعداد سهام سرمایهگذاران حاصل میشود. ارزش خالص دارایی صندوق های سرمایه گذاری برای واحد هر سهم صندوق بیان میشود، زیرا استفاده از آن, معامله صندوق سهام را آسانتر میکند.
اغلب NAV به ارزش دفتری یک کسبوکار نزدیک یا برابر با آن است. شرکتهایی که پیشبینی میشود رشد بالایی داشته باشند, به طور سنتی بیشتر از آنچه NAV نشان میدهد ارزش دارند. NAV اغلب برای یافتن سرمایهگذاریهای زیر قیمت یا بالاتر از قیمت نسبت به ارزش بازار مقایسه میشود.
NAV چگونه محاسبه می شود ؟
ارزش خالص دارایی, ارزش خالص یک صندوق یا شرکت را نشان میدهد و بر اساس کل داراییهای مجموعه و کل بدهیهای آن محاسبه میشود. بدین ترتیب که ارزش کل داراییها منهای کل بدهیهای آن مجموعه، برابر با ارزش خالص داراییها یا NAV آن مجموعه است.
NAV = بدهیها – ارزش کل داراییها
ارزش خالص دارایی به ازای هر سهم (NAVPS) چگونه محاسبه میشود؟
جهت ارزشیابی هر واحد صندوق یا سهام شرکت سرمایهگذاری، باید خالص ارزش دارایی به ازای هر سهم را محاسبه کنیم که برابر است با رابطه بالا تقسیم بر تعداد واحد سهام.
محاسبه ارزش خالص دارایی (NAV)به روشهای دیگر
روش اول:
NAV = ارزش افزوده داراییهای غیرجاری + سرمایه در گردش خالص + ارزش افزوده سرمایهگذاریها
ارزش افزوده سرمایهگذاریها برابر با ارزش روز سرمایهگذاری منهای بهای تمامشده سرمایهگذاریها است.
سرمایه در گردش خالص نیز عبارت است از داراییهای جاری منهای بدهیهای جاری، همچنین ارزش افزوده داراییهای غیر جاری از تفریق ارزش روز داراییهای غیر جاری و بهای تمامشده دارایی غیر جاری به دست میآید.
روش دوم:
NAV = ارزش روز بدهیها- (مجموع ارزش روز داراییهای جاری + ارزش روز سرمایهگذاریها + ارزش روز داراییهای جاری)
روش سوم:
روشی که در ایران در شرکتهای سرمایهگذاری معمولاً در محاسبه NAV مرسوم است.
NAV = ارزش افزوده سرمایهگذاریها + بهای تمامشده حقوق صاحبان سهام
NAV و صندوق های سرمایه گذاری مشترک
صندوق با جمعآوری سرمایه از تعداد زیادی سرمایهگذار تشکیل میشود. سپس از پول جمعآوری شده برای سرمایهگذاری در سهامی متنوع و اوراق بهادار مالی متناسب با هدف صندوق استفاده میکند. هر سرمایهگذار به نسبت مقدار سرمایهگذاری، تعداد مشخصی از سهام صندوق را مالک خواهد بود و میتواند در آینده سهام صندوق خود را بفروشد و سود یا ضرر آن را کسب کند.
به دلیل آنکه که خرید و فروش منظم سهام صندوق پس از راهاندازی صندوق شروع میشود، فرایندی برای قیمتگذاری سهام صندوق ضروری خواهد بود. این ساز و کار قیمتگذاری مبتنی بر NAV است. در نتیجه، وقتی ارزش خالص دارایی در واحد سهم یا NAVPS یک صندوق سرمایهگذاری مشترک بهروز میشود، قیمت آن هم تغییر خواهد کرد.
برخلاف سهام که قیمت آن در هر ثانیه تغییر میکند، صندوقهای سرمایهگذاری مشترک به صورت آنلاین معامله نمیشوند. در عوض، بر اساس روش قیمتگذاری پایان روز بعد و مبتنی بر داراییها و بدهیهای آنها قیمتگذاری میشوند.
سرمایهگذاران صندوقها اغلب عملکرد صندوق را بر اساس تفاوتهای NAV خود بین دو تاریخ مختلف ارزیابی میکنند.
صندوقهای سرمایهگذاری و محاسبه NAV آن
آشنایی با ارزش خالص دارایی (NAV) در صندوقهای سرمایهگذاری اهمیت زیادی دارد و میتواند یکی از ملاکهای ارزیابی عملکرد صندوقها در نظر گرفته شود. سرمایهگذاران با خرید واحدهای سرمایهگذاری در داراییهای صندوق سهیم میشوند، پس لازم است ارزش داراییهایشان در صندوق را بدانند.
مخصوصاً اگر ارزش این داراییها با توجه به شرایط بازار همواره در حال تغییر باشد؛ همانطور که میدانید بخشی از داراییهای صندوقهای سرمایهگذاری به سهام شرکتها اختصاص یافته که با نوسان روزانه سهام، افزایش یا کاهش مییابند. علاوه بر این، سود سهام تقسیم شده توسط شرکتها نیز به منابع صندوق اضافه شده و ارزش داراییهای آن و به طبع آن، ارزش واحدهای خریداریشده را افزایش میدهد.
ارزش خالص هر واحد صندوق در انتهای هر روز و بر اساس قیمت پایانی داراییهای آن محاسبه و از طریق سایت اختصاصی صندوق گزارش میشود.
NAV صدور چیست؟
به مبلغی که سرمایهگذاران برای خرید واحدهای جدید صندوق پرداخت میکنند، NAV صدور گفته میشود و اندکی بیشتر از ارزش خالص NAV هر واحد است. این تفاوت به این دلیل است که مدیر صندوق در خرید اوراق بهادار جدید باید هزینهای را بابت کارمزد پرداخت کند و برای اینکه این کارمزد به سرمایهگذاران قدیمی تحمیل نشود، از سرمایهگذاران جدید دریافت میشود.
NAV ابطال چیست؟
چنانچه سرمایهگذاری به پول نقد نیاز داشته باشد و قصد فروش واحدهایش را کند، قیمت واحدها بهصورت NAV ابطال محاسبه میشود. قیمت هر واحد در زمان ابطال با فرض کسر هزینههای مربوط به معاملات از بهای فروش داراییهای سبد، تعیین میشود و مبنای خالص پرداخت به شخص قرار میگیرد؛ یعنی هزینه کارمزد معاملات فروش، در نظر گرفته میشود و از ارزش خالص هر واحد کسر میگردد. بدین ترتیب NAV ابطال معمولاً کمتر یا مساوی NAV هر واحد است.
بنابراین قیمت صدور و ابطال واحدها نیز بر اساس NAV تعیین شده و هم جهت با تغییرات آن نوسان میکند. در نهایت سود یا زیان هر سرمایهگذار از محل تغییر ارزش واحدهای صندوق مشخص میشود.
مشکلات موجود در محاسبه NAV هر سهم صندوق های سرمایه گذاری
- بعضی از شرکتهای سرمایهگذاری بورسی هم فعالیتهای سرمایهگذاری می کنند و هم به انجام فعالیتهای تولیدی و خدماتی میپردازند. مشخصا محاسبهNAV هر سهم در اینگونه شرکت ها فاقد محتوای خاصی می باشند.
- در ایران شرکتهای سرمایهگذاری بورسی از نوعسرمایه ثابت می باشند به همین دلیل بر اساس قوانین اکثر کشورها اینگونه شرکتها نیازی به محاسبه و ارائه NAV ندارند.
- بسیاری از شرکتهای سرمایهگذاری بورسی، پرتفوی غیر بورسی دارند. ارزش گذاری شرکتهای غیر بورسی که اکثرا حجم بزرگی از سرمایهگذاریها را تشکیل میدهد با مشکلات و ابهامات زیادی روبهرو می باشد، به گونه ای که با اطلاعات برابر، NAV های کاملا متفاوتی را دو تحلیلگر مالی به دست می آورند. که دلیل تنوع در محاسبات می تواند نبود گزارش EPS و نوع فعالیت شرکتها باشد.
- اکثریت شرکتهای سرمایهگذاری پذیرفته شده در بورس کشور فعالیت ترکیبی دارند به این معنی که علاوه بر مدیریت سرمایهگذاری در اوراق بهادار اقدام به کنترل و مدیریت هلدینگ ها می کنند که عملیات هلدینگی باعث ایجاد پیچیدگی و ابهام در محاسبه NAV هر سهم میشود.
- در محاسبهNAV هر سهم فرض بر این می باشد که شرکت سرمایهگذاری به غیر از سبد سرمایهگذاری خود داراییهای با اهمیتی دیگری نداشته باشد.
در صورتی که داراییهای تعداد زیادی از شرکتهای سرمایهگذاری بورسی ما دارای حجم زیادی از داراییها و اموال غیر سرمایهگذاری می باشد که محاسبه NAV هر سهم را خدشه دار می کند.
راهکارهای محاسبه NAV با توجه به تنوع شرکتهای سرمایهگذاری
الف) گاهی برای رفع این مشکل میبایست سرمایهگذاریهای شرکت را ارزشگذاری کنیم، سپس این رقم را با بهای تمامشده درجشده در صورتهای مالی شرکت مقایسه کنیم.
درصورتیکه ارزش بازار بیشتر از بهای تمامشده باشد، این مازاد ارزش نسبت به بهای تمامشده باید در محاسبه خالص ارزش داراییها در نظر گرفته شود، زیرا در حقیقت
این مازاد ارزش به هنگام ارائه اطلاعات در بخش داراییها در ترازنامه پنهان مانده است.
بنابراين فرمول محاسبه خالص ارزش داراييهاي يك شركت بهصورت زير به دست ميآید:
حقوق صاحبان سهام + مازاد ارزش سرمايهگذاريها نسبت به بهاي تمامشده = خالص ارزش داراييها
ب) بديهي است انجام محاسبه فوق در زماني كه شركت سرمايهگذاري فعاليتهايي خارج از بورس داشته باشد، با مشکلاتی در خصوص محاسبه NAV مواجه میشود، كه علت آن نيز به فقدان بازار منصفانه براي ارزشگذاري سرمايهگذاريها باز ميگردد. بهمنظور رفع این مشکل میتوان ارزش روز پرتفوی خارج از بورس را معادل بهای تمامشده آنها منظور نمود.
ج) با توجه به وجود نسبتهای مالی که علاوه بر بی مقیاس کردن اعداد و اندازهها، منجر به امکان مقایسه میشود، برای ارزیابی منصفانه قیمت سهام شرکتهای سرمایهگذاری، از نسبت قیمت به خالص ارزش داراییها (P/ NAV) استفاده میشود.
این شاخص از دیدگاه علمی از اعتبار بالاتری در مقایسه با نسبت P/ E برخوردار است؛ زیرا سود (E) نماینده ارزش شرکت است و طبق فرمول گوردن، ما با استفاده از درآمدهای آتی یک دارایی، قیمت امروز آن دارایی را شناسایی میکنیم؛ درحالیکه NAV مستقیماً ارزش واقعی دارایی را نشان میدهد. به معنای دیگر نسبت P/ NAV معادل یک واحد، نشاندهنده این است که قیمت جاری سهم منطبق با خالص ارزش داراییهای شرکت در حال معامله است.
د) دربرآورد NAV حاضر، ریز سرمایهگذاریهای بورسی و خارج از بورس شرکتهای سرمایهگذاری از آخرین صورت وضعیت پرتفوی منتشرشده شرکتها در سامانه ناشران بورسی استخراج گردیده است. همچنین برای استخراج حقوق صاحبان سهام از آخرین صورتهای مالی میاندورهای منتشر شدهی شرکتها استفاده میشود. گاهی ممکن است تاریخ آخرین ترازنامه منتشر شده با آخرین صورتوضعیت پرتفوی یکسان نباشد. در این حالت سودهای تقسیمشده مابین این دو تاریخ از سوی شرکتها باعث کاسته شدن قیمت سهامشان گردیده، درحالیکه به سرفصل سود انباشته در ترازنامه اضافه نگردیده است، لذا در محاسبات ذیل سودهای تقسیمی محقق شده نیز به محاسبات اضافه میگردد.